Üremi

Paylaş

 

Üremi, böbreklerin kandaki atık maddeleri ve toksinleri yeterince süzememesi sonucu gelişen, vücutta üre ve diğer toksik metabolitlerin birikmesiyle karakterize edilen ciddi bir klinik tablodur. Kronik böbrek yetmezliği (KBY) ve akut böbrek yetmezliği (ABY) üremiye neden olabilir. Halsizlik, bilinç değişiklikleri, nefes darlığı, kas krampları, kaşıntı ve kusma gibi semptomlarla kendini gösterir. Tanı koymada kan üre azotu (BUN), kreatinin, elektrolit seviyeleri ve glomerüler filtrasyon hızı (GFR) ölçümleri kullanılır. Tedavi süreci, altta yatan böbrek hastalığının yönetimi, diyaliz ve böbrek nakli gibi yöntemleri içerir.

1. Üremi Nedir?

Üremi, böbrek fonksiyonlarının bozulması sonucu vücuttaki üre, kreatinin, ürik asit ve diğer toksik atıkların birikmesiyle oluşan bir klinik sendromdur.

Normalde, böbrekler kanı filtreleyerek atık maddeleri idrar yoluyla dışarı atar. Ancak, böbrek fonksiyonları bozulduğunda bu maddeler vücutta birikerek organlara zarar verir ve ciddi sağlık sorunlarına yol açar.

2. Üreminin Nedenleri

Üremi, genellikle kronik böbrek yetmezliği (KBY) veya akut böbrek yetmezliği (ABY) gibi böbrek fonksiyonlarını bozan hastalıklardan kaynaklanır.

2.1. Kronik Böbrek Yetmezliği (KBY) Kaynaklı Üremi

• Diyabetik nefropati (Şeker hastalığına bağlı böbrek hasarı)
• Hipertansif nefropati (Yüksek tansiyona bağlı böbrek yetmezliği)
• Glomerülonefrit (Böbrek filtreleme sisteminin iltihaplanması)
• Polikistik böbrek hastalığı
• Uzun süreli idrar yolu tıkanıklıkları

2.2. Akut Böbrek Yetmezliği (ABY) Kaynaklı Üremi

• Şiddetli enfeksiyonlar ve sepsis
• Ağır dehidrasyon (Sıvı kaybı)
• Ciddi yanıklar ve kan kaybı
• Böbrek taşları veya idrar yolu tıkanıklıkları
• Nefrotoksik ilaç kullanımı (NSAID, aminoglikozid antibiyotikler, kontrast maddeler)

2.3. Metabolik ve Sistemik Nedenler

• Metabolik asidoz (Kandaki aşırı asit birikimi)
• Otoimmün hastalıklar (Lupus nefriti, vaskülitler)
• Multipl myelom (Kemik iliğini etkileyen kanser türü)

3. Üreminin Belirtileri

Üremi ilerledikçe vücuttaki toksik maddeler merkezi sinir sistemi, kardiyovasküler sistem, gastrointestinal sistem ve kas-iskelet sistemini etkileyebilir.

• Genel Belirtiler:

  • Şiddetli halsizlik ve yorgunluk
  • Uyku bozuklukları
  • Kaşıntı (Üremik pruritus)
  • Kötü ağız kokusu (Amonyak kokusu)

• Sinir Sistemi Belirtileri:

  • Bilinç bulanıklığı, konfüzyon
  • Konsantrasyon bozukluğu
  • Kas seğirmeleri ve nöropati

• Gastrointestinal Belirtiler:

  • İştahsızlık, bulantı ve kusma
  • Ağızda metalik tat
  • Mide-bağırsak kanamaları

• Kardiyovasküler Belirtiler:

  • Yüksek tansiyon
  • Kalp ritim bozuklukları (Aritmi)
  • Göğüs ağrısı (Perikardit - kalp zarı iltihabı)

• Solunum Sistemi Belirtileri:

  • Nefes darlığı
  • Üremik akciğer (Pulmoner ödem gelişimi)

4. Üreminin Tanı Yöntemleri

Üremi tanısı, klinik belirtiler ve laboratuvar testleri ile konur.

4.1. Kan ve Biyokimyasal Testler

• Kan Üre Azotu (BUN): Normalde 7-20 mg/dL’dir. Üremide 40 mg/dL’nin üzerine çıkar.
• Serum Kreatinin: Normalde erkeklerde 0.6-1.2 mg/dL, kadınlarda 0.5-1.1 mg/dL’dir. Üremide ciddi oranda yükselir.
• Glomerüler Filtrasyon Hızı (GFR): Normalde >90 mL/dk olmalıdır. GFR <15 mL/dk ise son dönem böbrek yetmezliğini gösterir.
• Elektrolit Düzeyleri: Hiperkalemi (K⁺ yüksekliği), hiponatremi (Na⁺ düşüklüğü) ve hiperfosfatemi görülebilir.

4.2. İdrar Testleri

• Proteinüri (İdrarda protein kaçağı)
• Mikroskobik hematüri (İdrarda kan hücreleri)

4.3. Görüntüleme ve Diğer Testler

• Böbrek ultrasonu: Böbreklerin küçülmüş veya anormal yapıda olup olmadığını gösterir.
• Böbrek biyopsisi: Glomerülonefrit veya diğer böbrek hastalıklarını teşhis etmek için yapılabilir.

5. Üreminin Tedavi Yöntemleri

Tedavi, böbrek fonksiyonlarını iyileştirmeyi, toksin birikimini önlemeyi ve semptomları hafifletmeyi amaçlar.

5.1. Diyaliz Tedavisi

Diyaliz, üremik toksinleri ve fazla sıvıyı vücuttan uzaklaştırmak için kullanılan bir tedavi yöntemidir.

• Hemodiyaliz: Kanın bir makine aracılığıyla temizlenmesi yöntemi. Haftada 3-4 kez uygulanır.
• Periton Diyalizi: Karın boşluğuna yerleştirilen bir kateter yardımıyla yapılan diyaliz türüdür.

5.2. Böbrek Nakli

Son dönem böbrek yetmezliğinde kalıcı çözüm sunan tek tedavi yöntemidir.

• Canlı veya kadavradan alınan sağlıklı bir böbrek hastaya nakledilir.
• Başarı oranı yüksektir, ancak hastalar ömür boyu bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaçlar kullanmalıdır.

5.3. İlaç Tedavisi ve Destekleyici Bakım

• Antihipertansif ilaçlar: Kan basıncını düzenlemek için kullanılır (ACE inhibitörleri, ARB'ler).
• Fosfat Bağlayıcılar: Hiperfosfatemi tedavisi için kullanılır.
• Diüretikler: Sıvı yükünü azaltarak ödemi önler.
• Eritropoietin Tedavisi: Anemiyi düzeltmek için kullanılır.

5.4. Beslenme ve Yaşam Tarzı Değişiklikleri

• Düşük proteinli diyet uygulanmalı (GFR düşükse protein alımı sınırlandırılmalı).
• Potasyum ve fosfor içeriği düşük gıdalar tüketilmeli.
• Tuz alımı azaltılmalı, sıvı dengesi korunmalı.

6. Sonuç

Üremi, böbrek fonksiyonlarının ciddi şekilde bozulması sonucu gelişen ve hayati tehlike arz eden bir klinik tablodur. Erken tanı ve tedavi ile böbrek hasarının ilerlemesi önlenebilir. Diyaliz veya böbrek nakli, ileri evre böbrek yetmezliği için en etkili tedavi yöntemleridir. Düzenli takip ve uygun tedavi ile hastaların yaşam kalitesi artırılabilir.

Kaynakça

• National Kidney Foundation (NKF). (2023). Chronic Kidney Disease and Uremia.
• Brenner, B. M., & Rector, F. C. (2021). The Kidney and Uremia: Pathophysiology and Treatment.
• World Health Organization (WHO). (2022). Global Guidelines on Kidney Disease Management.

Uyarı: Bu sitedeki bilgiler, profesyonel tıbbi tavsiye yerine geçmez ve herhangi bir teşhis veya tedavi yöntemi önermez. İçeriklerin güncelliği ve doğruluğu konusunda azami özen gösterilmekle birlikte, garanti edilemez. Sağlığınızla ilgili her türlü konuda bir doktora danışmanız önemlidir.