Perniyo

Paylaş

Perniyo (chilblains), soğuğa uzun süre maruz kalma sonucunda küçük kan damarlarının (kapillerlerin) daralması ve ardından tekrar ısındığında anormal bir şekilde genişlemesi nedeniyle oluşan inflamatuar bir cilt reaksiyonudur. Genellikle eller, ayaklar, burun ve kulaklar gibi soğuğa maruz kalan vücut bölgelerinde görülür. Bu durum, şişlik, kaşıntı, kızarıklık ve bazen ağrılı cilt lezyonlarına neden olabilir. Kronik hale gelebilir ve bazı vakalarda ülserleşmeye yol açabilir. Tedavi genellikle semptomatik olup, sıcak tutma, topikal kortikosteroidler ve bazı vakalarda dolaşımı artırıcı ilaçları içerebilir.

Giriş

Perniyo, kış aylarında veya soğuk ve nemli hava koşullarında ortaya çıkan bir mikro-vasküler hastalıktır. Soğuk hava, kan damarlarının daralmasına neden olur ve dokular yeterince oksijen alamaz. Vücut yeniden ısındığında, kan akışı ani bir şekilde normale döner ve damarların anormal genişlemesi ciltte inflamasyona neden olur.

Perniyo genellikle hafif bir rahatsızlık olmakla birlikte, bazı vakalarda şiddetli ağrıya, ülserlere veya doku hasarına yol açabilir. Özellikle kadınlarda, zayıf dolaşıma sahip kişilerde ve Raynaud fenomeni gibi vasküler hastalıkları olan bireylerde daha sık görülür.

Perniyonun Nedenleri ve Risk Faktörleri

Perniyonun kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, bazı faktörler hastalığın gelişimini artırır:

1. Soğuğa Maruz Kalma

• Özellikle nemli ve rüzgarlı havalarda, düşük sıcaklıklara uzun süre maruz kalmak perniyo gelişimini tetikler.
• Ani sıcaklık değişimleri (soğuktan sıcağa hızlı geçiş) damar sistemini zorlayarak inflamasyona neden olabilir.

2. Dolaşım Bozuklukları

• Raynaud Fenomeni: Kan damarlarının aşırı daralması nedeniyle perniyo gelişme riski artar.
• Diyabet: Zayıf kan dolaşımı nedeniyle cilt iyileşmesi daha yavaş olur.
• Hipotansiyon: Düşük tansiyona sahip bireylerde kan dolaşımı yeterince güçlü olmayabilir.

3. Genetik ve Bireysel Faktörler

• Kadınlarda daha sık görülür (hormonal farklılıklar nedeniyle).
• İnce yapılı ve düşük yağ oranına sahip kişilerde daha yaygındır.
• Sigara kullanımı, damarları daraltarak perniyo gelişme riskini artırabilir.

4. Otoimmün Hastalıklar ile İlişkisi

• Sistemik lupus eritematozus (SLE) gibi otoimmün hastalıklarda perniyo daha sık görülür.
• Kollajen doku hastalıkları da bu durumu tetikleyebilir.

Belirtiler ve Klinik Bulgular

Perniyo genellikle soğuğa maruz kaldıktan birkaç saat sonra ortaya çıkar.

1. Erken Dönem Belirtileri

• Kaşıntılı ve yanıcı his
• Kızarıklık veya morarma
• Hafif şişlik
• Soğuk bölgelerde hassasiyet

2. Şiddetli ve Kronik Vakalarda

• Deri ülserleri ve kabarcıklar
• Doku nekrozu (nadir, ama ciddi vakalarda olabilir)
• Ciltte sertleşme veya çatlaklar
• İkincil enfeksiyonlar (bakteriyel enfeksiyonlar gelişebilir)

Etkilenen Bölgeler

• Eller ve ayak parmakları
• Kulaklar ve burun
• Yanaklar
• Baldırlar ve ayak bilekleri (soğuk zeminde uzun süre durulursa)

Tanı Yöntemleri

Perniyo, genellikle klinik muayene ile teşhis edilir ve spesifik bir test gerektirmez.

1. Fiziksel Muayene

• Deride renk değişiklikleri, şişlik ve ülserasyonlar incelenir.

2. Laboratuvar Testleri (Eğer Gerekirse)

• Otoimmün Hastalık Testleri: Lupus veya vasküler hastalık şüphesi varsa ANA testi ve anti-dsDNA testi yapılabilir.
• Kan dolaşımı testleri: Diyabet veya periferik arter hastalığı varsa kan akışı değerlendirilir.

Tedavi Yöntemleri

Perniyo tedavisinin temel amacı, semptomları hafifletmek ve soğuğa karşı koruyucu önlemler almaktır.

1. Önleyici ve Destekleyici Tedaviler

• Soğuktan kaçınmak: Kalın giysiler ve eldiven kullanımı önerilir.
• Ellerin ve ayakların sıcak tutulması: Sıcak, ancak aşırı sıcak olmayan ortamda kalmak önemlidir.
• Sigara kullanımını bırakmak: Damar daralmasını önlemek için sigara ve nikotin ürünlerinden kaçınılmalıdır.

2. Topikal ve Sistemik Tedaviler

• Kortikosteroid kremler: Kaşıntı ve inflamasyonu azaltmak için kullanılır (örn. hidrokortizon kremi).
• Vazodilatör ilaçlar: Kan damarlarını genişleterek dolaşımı artıran ilaçlar (örn. nifedipin, amlodipin) reçete edilebilir.
• Cilt bakımı: Hafif nemlendiriciler ile cilt kuruluğu önlenmelidir.

3. İleri ve Kronik Vakalarda

• İmmünosupresif tedavi: Otoimmün hastalık ilişkili perniyoda kullanılır.
• Antibiyotikler: Enfeksiyon gelişirse gerekli olabilir.
• Dolaşım destekleyici ilaçlar: Pentoksifilin veya prostaglandin analogları gibi ilaçlar kullanılabilir.

Perniyo ile Karışabilecek Hastalıklar

Perniyo bazı diğer hastalıklarla benzer belirtiler gösterebilir:

• Raynaud Hastalığı: Kan damarlarının aşırı daralması sonucu beyazlaşma ve morarma görülür.
• Soğuk Urtikeri: Soğuğa maruziyet sonrası kaşıntılı döküntülerle kendini gösterir.
• Sistemik Lupus Eritematozus: Otoimmün hastalıklara bağlı vasküler etkilenim olabilir.

Önleme Yöntemleri

• Soğuk havalarda uygun kıyafetler giymek.
• Isınma süreçlerini kademeli yapmak (ani ısı değişimlerinden kaçınmak).
• Dolaşımı iyileştiren fiziksel aktivitelerde bulunmak.
• Düzenli cilt bakımı yapmak.
• Dengeli beslenerek damar sağlığını korumak.

Sonuç

Perniyo, özellikle soğuk hava koşullarına maruz kalan bireylerde yaygın olarak görülen, damarların anormal tepki vermesi sonucu ortaya çıkan bir durumdur. Hafif vakalar kendiliğinden düzelebilir, ancak ciddi veya tekrarlayan vakalarda tıbbi müdahale gereklidir. Erken önlem almak, sıcak tutmak ve dolaşımı iyileştirmek semptomları önlemeye yardımcı olabilir.

Kaynaklar

• Rustin, M. H. (2015). Chilblains. BMJ Clinical Evidence, 2015, 1412.
• Beltraminelli, H., Lerch, M., Arnold, A., & Borradori, L. (2013). Pernio (chilblains). Journal of the European Academy of Dermatology and Venereology, 27(7), 833-841. 

Uyarı: Bu sitedeki bilgiler, profesyonel tıbbi tavsiye yerine geçmez ve herhangi bir teşhis veya tedavi yöntemi önermez. İçeriklerin güncelliği ve doğruluğu konusunda azami özen gösterilmekle birlikte, garanti edilemez. Sağlığınızla ilgili her türlü konuda bir doktora danışmanız önemlidir.