Pernisiyöz Anemi

Paylaş

Pernisiyöz anemi, B12 vitamini eksikliği nedeniyle kırmızı kan hücrelerinin üretiminin azalmasıyla ortaya çıkan bir tür megaloblastik anemidir. B12 vitamini, kırmızı kan hücrelerinin üretimi, sinir sistemi sağlığı ve DNA sentezi için gereklidir. Bu eksikliğin başlıca nedeni, mide tarafından salgılanan intrinsik faktörün (IF) yetersiz olmasıdır. Pernisiyöz anemi, genellikle otoimmün bir hastalık olup, mide mukozasının intrinsik faktör üretememesi ile ilişkilidir. Tedavi edilmezse nörolojik bozukluklar ve ciddi komplikasyonlar gelişebilir. 

Bu makalede, pernisiyöz aneminin nedenleri, belirtileri, tanı yöntemleri ve tedavi seçenekleri detaylı olarak ele alınacaktır.

Giriş

Pernisiyöz anemi, B12 vitamini eksikliğinin neden olduğu makrositik anemi türlerinden biridir. Genellikle otoimmün mekanizmalar sonucu gelişen bu hastalık, mide mukozasının intrinsik faktör üretmemesi nedeniyle B12 vitamininin bağırsaklardan emilememesine yol açar. B12 vitamini eksikliği, sinir sistemi fonksiyonlarını da etkileyerek nörolojik bozukluklara neden olabilir.

Pernisiyöz anemi, özellikle ileri yaş grubundaki bireylerde daha sık görülür ve uzun yıllar belirti vermeden ilerleyebilir.

Pernisiyöz Aneminin Nedenleri

Pernisiyöz anemi, genellikle otoimmün bir hastalık olarak gelişir ve intrinsik faktör eksikliğinden kaynaklanır. Bunun yanı sıra bazı beslenme ve gastrointestinal faktörler de hastalığın gelişiminde rol oynayabilir.

1. Otoimmün Faktörler

• Otoimmün Gastrit: Mide mukozasına karşı otoantikorlar oluşur ve intrinsik faktör üreten paryetal hücreleri tahrip eder.
• İntrinsik Faktör Antikorları: B12 vitamininin emilimini sağlayan intrinsik faktörü hedef alan otoantikorlar gelişir.
• Diğer Otoimmün Hastalıklar: Tip 1 diyabet, Hashimoto tiroiditi ve Addison hastalığı gibi diğer otoimmün hastalıklarla birlikte görülebilir.

2. Beslenme ve Emilim Bozuklukları

• B12 Eksikliği: Yetersiz hayvansal gıda tüketimi (özellikle vegan ve vejetaryenlerde)
• Mide veya Bağırsak Cerrahileri: Mide veya ince bağırsak ameliyatları sonrası B12 emilimi bozulabilir.
• Kronik Helicobacter pylori Enfeksiyonu: Mide mukozasını bozarak intrinsik faktör üretimini engelleyebilir.

3. İlaçlar ve Diğer Nedenler

• Proton Pompa İnhibitörleri (PPI) ve H2 Reseptör Blokerleri: Mide asidini azalttığı için B12 vitamini emilimini engelleyebilir.
• Metformin: Diyabet tedavisinde kullanılan bu ilaç uzun süreli kullanımda B12 emilimini bozabilir.
• Yaşlılık: Yaş ilerledikçe mide asidi üretimi azalır ve B12 vitamini emilimi düşer.

Pernisiyöz Aneminin Belirtileri

Pernisiyöz anemi, yavaş geliştiği için belirtileri fark etmek zor olabilir. Belirtiler anemiye ve sinir sistemi bozukluklarına bağlı olarak iki ana grupta incelenebilir:

1. Anemiye Bağlı Belirtiler

• Halsizlik ve yorgunluk
• Soluk cilt (Pallor)
• Nefes darlığı ve çarpıntı
• Baş dönmesi ve sersemlik hissi
• İştah kaybı ve kilo kaybı

2. Sinir Sistemi Belirtileri (Nörolojik Semptomlar)

B12 vitamini eksikliği miyelin kılıfının bozulmasına neden olarak sinir sistemini etkileyebilir.

• Elde ve ayakta uyuşma, karıncalanma (parestezi)
• Denge kaybı ve yürüme güçlüğü
• Unutkanlık, bilişsel bozukluklar ve depresyon
• Dilde kızarıklık, yanma hissi (glossit) ve tat kaybı

Nörolojik belirtiler geri dönüşümsüz olabilir, bu yüzden erken tanı ve tedavi kritik öneme sahiptir.

Tanı Yöntemleri

Pernisiyöz aneminin tanısı için kan testleri, otoimmün belirteçler ve mide fonksiyon testleri kullanılır.

1. Kan Testleri

• Tam Kan Sayımı (CBC): Büyük, olgunlaşmamış kırmızı kan hücreleri (makrositoz) saptanır.
• Serum B12 Seviyesi: Normal değerin altında bulunur.
• Metilmalonik Asit (MMA) ve Homosistein: B12 eksikliğinde yükselir.

2. Otoimmün Testler

• İntrinsik Faktör Antikor Testi: Otoimmün pernisiyöz anemi tanısı için kullanılır.
• Parietal Hücre Antikorları: Mide mukozasını hedef alan otoantikorları belirler.

3. Mide ve Emilim Testleri

• Gastroskopi: Atrofik gastrit varlığını incelemek için kullanılır.
• Schilling Testi (Eski Yöntem): B12 vitamini emilim yeteneğini değerlendirir.

Tedavi Yöntemleri

Pernisiyöz anemi, ömrü boyunca düzenli B12 vitamini takviyesi gerektiren bir hastalıktır.

1. B12 Vitamini Takviyesi

İlk aşamada:

• Kas içi (IM) B12 enjeksiyonları (Siyanokobalamin veya Hidroksokobalamin)
• Haftada 1 kez 1000 mcg dozunda uygulanır.
• 4-6 hafta boyunca düzenli enjeksiyon yapılır.

İdame tedavisi:

• Ayda 1 kez IM enjeksiyon
• Alternatif olarak oral B12 (1000-2000 mcg/gün) takviyesi (emilim bozukluğu olmayan hastalar için)

2. Beslenme Düzeni

B12 açısından zengin besinler tüketmek önemlidir:

• Kırmızı et, balık ve tavuk
• Süt ve süt ürünleri
• Yumurta
• Karaciğer ve diğer sakatatlar

Vegan hastalarda B12 içeren gıdalar sınırlı olduğu için takviye önerilir.

3. Altta Yatan Nedenlerin Tedavisi

• H. pylori enfeksiyonunun tedavisi
• Metformin veya mide asidini baskılayan ilaçların düzenlenmesi
• Atrofik gastrit veya mide kanseri riski açısından takip

Komplikasyonlar

Tedavi edilmezse pernisiyöz anemi ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir:

• Kalp hastalıkları ve inme riski (Homosistein yüksekliği nedeniyle)
• Demans ve bilişsel bozukluklar
• Geri dönüşümsüz sinir hasarı (periferik nöropati)

Sonuç

Pernisiyöz anemi, otoimmün kaynaklı B12 vitamini eksikliğine bağlı olarak gelişen ciddi bir anemi türüdür. Erken tanı ve tedavi, hastalığın ilerlemesini önlemek ve nörolojik hasarı engellemek için kritik öneme sahiptir. Ömür boyu B12 takviyesi gerektirir, ancak uygun tedavi ile hastalar sağlıklı bir yaşam sürdürebilir.

Kaynaklar

• Green, R., & Allen, L. H. (2013). Pernicious anemia and vitamin B12 deficiency. New England Journal of Medicine, 368(2), 149-160. 
• Stabler, S. P. (2013). Vitamin B12 deficiency. The New England Journal of Medicine, 368(2), 204-215. 

Uyarı: Bu sitedeki bilgiler, profesyonel tıbbi tavsiye yerine geçmez ve herhangi bir teşhis veya tedavi yöntemi önermez. İçeriklerin güncelliği ve doğruluğu konusunda azami özen gösterilmekle birlikte, garanti edilemez. Sağlığınızla ilgili her türlü konuda bir doktora danışmanız önemlidir.